W zaraniu dziejów człowiek korzystał z bardzo nielicznych kopalin użytecznych, przede wszystkim z krzemienia.
Stopniowo weszły w użycie metale rodzime, potem dopiero rudy metali. Dzięki rozwojowi nauki, techniki i technologii przeróbki wzrastają możliwości szerszego wykorzystania skał i minerałów, które stają się ważnymi kopalinami użytecznymi, np. rudy uranu (traktowane jako kopaliny użyteczne dopiero od kilkudziesięciu lat), boksyty, rudy zawierające pierwiastki śladowe (german, selen) i in. Ze względu na stan skupienia kopaliny użyteczne dzielą się na: stałe (np. węgle, rudy, sole), ciekłe (ropa naftowa, wody mineralne) i gazowe (gaz ziemny). W zależności od zastosowania w gospodarce najczęściej rozróżnia się; kopaliny użyteczne metaliczne, kopaliny użyteczne niemetaliczne oraz kopaliny użyteczne energetyczne, do których należą: węgiel kamienny i brunatny, torf, ropa naftowa, gaz ziemny i łupki bitumiczne.
Nagromadzenie kopalin użytecznych w skorupie ziemskiej o wartości gospodarczej nosi nazwę złoża. Wydobyta ze złoża kopalina użyteczna jest surowcem mineralnym.